Chúng tôi đến trạm bơm nước sinh hoạt của xóm Bản Sẳng, tận mắt chứng kiến nguồn nước ở đây chưa bị ô nhiễm mặc dù nằm dưới khu vực xả nước thải đã qua xử lý của trang trại nuôi lợn phía trên thượng nguồn khoảng 4 km đường sông. Trưởng xóm, Bí thư Chi bộ xóm Bản Sẳng Trần Xuân Quỳnh cho biết: Năm 2011, xóm được Trung tâm Nước sạch và vệ sinh môi trường đầu tư xây dựng hệ thống cấp nước sinh hoạt bằng cách bơm nước từ dưới sông lên bể áp lực, qua hệ thống lắng lọc rồi chia về cho các hộ dân cùng hưởng lợi. Hiện, xóm có 93/126 hộ đang dùng nước từ hệ thống này cho sinh hoạt với mức giá 6 nghìn đồng/m3. Vì nguồn nước tương đối đảm bảo vệ sinh nên mọi người thống nhất không qua xử lý bằng Cloramin, cho rằng nước qua xử lý bằng Cloramin có mùi. Ông Quỳnh khẳng định, hiện 93 hộ, trong đó có gia đình ông đang sử dụng nguồn nước này, không có hiện tượng như đơn thư phản ánh. Đồng thời, đơn thư cũng không đại diện cho ý kiến của người dân trong xóm.

Dự án trang trại Bạch Đằng được Chủ tịch UBND tỉnh Hoàng Xuân Ánh cấp Quyết định chủ trương đầu tư số 1164/QĐ - UBND ngày 6/7/2020 cho Hợp tác xã Xuân Nguyên triển khai đầu tư. Mục tiêu của dự án là xây dựng trang trại chăn nuôi cung cấp thịt lợn thương phẩm sạch cho thị trường Cao Bằng và các tỉnh, thành phố. Quy mô đầu tư trang trại trên diện tích 4,8 ha tại xóm Nà Tủ, xã Bạch Đằng (Hòa An). Trong đó, xây dựng chuồng trại diện tích 2.000 m2, công suất thiết kế 1.000 con lợn thịt/lứa; các công trình phụ trợ, hạ tầng kỹ thuật diện tích 9.924 m2 và trồng cây ăn quả, cây lấy gỗ trên diện tích 36.116 m2. 

Đồng thời, Sở Xây dựng có Quyết định số 1422/SXD-QHKT, ngày 7/10/2020 chấp thuận tổng mặt bằng quy hoạch và phương án kiến trúc Dự án trang trại Bạch Đằng; Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có Thông báo số 2250/SNN-CCTL, ngày 24/12/2020 về việc thông báo kết quả thẩm định thiết kế bản vẽ thi công công trình trang trại Bạch Đằng; UBND tỉnh ban hành Quyết định số 2251/QĐ-UBND, ngày 23/11/2021 về phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường Dự án Trang trại Bạch Đằng; Quyết định số 2500/QĐ-UBND, ngày 17/12/2021 của UBND tỉnh Cao Bằng về việc thu hồi đất và cho thuê đất để thực hiện dự án Trang trại Bạch Đằng, tại xã Bạch Đằng (Hòa An). UBND tỉnh cấp Giấy phép môi trường số 95/GPMT-UBND, ngày 26/1/2024 cho phép HTX Xuân Nguyên triển khai thực hiện Dự án trang trại Bạch Đằng được phép xả thải ra môi trường và thực hiện yêu cầu bảo vệ môi trường theo quy định. HTX Xuân Nguyên có trách nhiệm: Vận hành thường xuyên, đúng quy trình các công trình xử lý chất thải đảm bảo chất thải sau xử lý đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường; có biện pháp giảm thiểu tiếng ồn, độ rung đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường; quản lý chất thải theo quy định của pháp luật. Chịu trách nhiệm trước pháp luật khi chất ô nhiễm, tiếng ồn, độ rung không đạt yêu cầu cho phép tại giấy phép này và phải dừng ngay việc xả nước thải, khí thải, phát sinh tiếng ồn, độ rung để thực hiện các biện pháp khắc phục theo quy định của pháp luật.

Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Giám đốc HTX Xuân Nguyên, Chủ đầu tư Dự án trang trại Bạch Đằng Hoàng Đình Đôn cho biết: Trang trại bắt đầu hoạt động từ năm 2021 đến nay. Quá trình hoạt động, Trang trại luôn thực hiện nghiêm các phương án bảo vệ môi trường theo Quyết định số 2251/QĐ-UBND, ngày 23/11/2021 về phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường Dự án trang trại Bạch Đằng và Giấy phép môi trường số 95/GPMT-UBND ngày 26/1/2024. Định kỳ lấy mẫu nước thải gửi các cơ quan chức năng phân tích, xem xét các chỉ tiêu sinh hóa lý của nước thải, đảm bảo dưới mức cho phép trước khi xả ra môi trường. 

Về hệ thống xử lý nước thải trong quy trình chăn nuôi của trang trại Bạch Đằng, nước thải phát sinh trong quy trình chăn nuôi lợn được thu gom qua máy ép phân tạo thành phân khô, được dẫn sang ngăn thứ 2 của bể gom phân, sau đó lần lượt được dẫn sang bể chứa số 1. Tại đây, nước thải được lắng sơ bộ và điều hòa ổn định lưu lượng được chảy đồng thời vào 2 hệ thống bể biogas xây gạch hoạt động song song. Sau đó, nước thải đưa sang bể điều áp để duy trì áp lực trong bể trước khi đưa sang bể chứa số 2, được điều hòa và ổn định lưu lượng trước khi đưa vào bể biogas bạt. Tiếp đó, nước thải được bơm sang bể điều hòa, tự chảy lần lượt qua bể keo tụ, bể tạo bông, bể lắng số 1; tự chảy sang bể chứa trung gian và được bơm vào bể Anoxic 1, sau đó chảy lần lượt qua các bể Aerotank số 1, bể Anoxic số 2, bể Aerotank số 2 và nước thải được tự chảy sang bể lắng số 2. Nước thải sau bể lắng số 2 được chảy sang mương khử trùng sử dụng hóa chất Chlorine để diệt các vi khuẩn có hại trong nước thải; nước thải sau khử trùng chảy sang ao điều hòa số 1 và chảy tự nhiên sang ao điều hòa 2 bằng rãnh tràn. Nước thải từ ao điều hòa số 2 chảy sang hồ điều hòa 3 có thả bèo tây và chảy sang hồ điều hòa số 4 trước khi chảy ra mương nội đồng và thoát ra sông Hiến.

Trực tiếp xem hệ thống xử lý nước thải, tận mắt chứng kiến cá vẫn đang sinh sống bình thường tại hồ điều hòa số 3 và số 4 trước khi thải ra môi trường, cảm nhận của chúng tôi là nguồn nước thải đã qua xử lý đảm bảo các yếu tố về sinh hóa, lý trước khi thải ra môi trường. Giám đốc Hoàng Đình Đôn cho biết thêm: HTX tiếp tục đầu tư thêm 1 hồ điều hòa số 5 để xử lý triệt để hơn nước thải sản xuất trước khi xả vào môi trường. Ông Đôn cũng khẳng định, HTX luôn tuân thủ nghiêm theo Giấy phép môi trường được cấp. Hiện, trang trại Bạch Đằng đang sử dụng nguồn nước mặt sông Hiến bơm lên bể đầu nguồn phục vụ sản xuất, sinh hoạt. Điểm lấy nước này chỉ cách điểm xả thải khoảng 300 m về phía hạ lưu. Nếu nguồn nước này bị ô nhiễm sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất của trang trại. Ngày 6/6/2024, Trung tâm Quan trắc môi trường, Sở Tài nguyên và Môi trường lấy mẫu tại ao điều hòa số 4 đi phân tích. Kết quả phân tích mẫu nước thải này chúng tôi sẽ thông báo công khai khi có thông tin chính thức. 

Qua những phân tích ở trên, có thể thấy rằng trang trại Bạch Đằng đã thực hiện nghiêm theo giấy phép môi trường được cấp, không làm ô nhiễm nguồn nước mặt sông Hiến, không ảnh hưởng đến nước sinh hoạt của người dân xóm Bản Sẳng.